ARTYKUŁY TEMATYCZNE #6: Nowe Centrum Łodzi

Nie ma silnego miasta bez silnego centrum

Nowe Centrum Łodzi to masterplan zakładający przemiany gospodarcze, przekształcenia przestrzenne i komunikacyjne, przy jednoczesnym zaangażowaniu społeczności lokalnej i prywatnych inwestorów w partnerstwie z władzami miasta. Jest to program przebudowy 100 ha w samym sercu Łodzi, który ma na celu stworzenie dzielnicy koncentrującej wydarzenia kultury, przemysł kreatywny, innowacje technologiczno-naukowe, zrewitalizowaną zabudowę oraz wysokiej jakości przestrzenie publiczne z towarzyszącą zielenią urządzoną.

Fakt, że taki projekt realizowany jest właśnie w Łodzi i właśnie teraz, wcale nie jest przypadkiem. Pochylmy się przez chwilę nad samą Łodzią, jej historią, problemami i czynnikami, które zdeterminowały przemiany.

Łódź to miasto leżące w centralnej części Polski, o powierzchni 293,25 km² i liczbie ludności równej 703 186. Jest ona ośrodkiem akademickim (6 uczelni publicznych i 22 prywatne), kulturalnym (Filharmonia, Teatr Wielki, Atlas Arena) oraz przemysłowym (Teofilów, największa na świecie fabryka Gilette), jednocześnie stanowi ważny węzeł komunikacyjny (lotnisko, węzeł kolejowy, a także węzeł autostrad Stryków).

Śródmieście jest najmniejszym rejonem Łodzi pod względem powierzchni (2.3% powierzchni miasta), jednak tradycyjnie zachowana zabudowa śródmiejska determinuje zwarty charakter tego obszaru (11 tys. os/km²). Tutaj też koncentrują się główne obiekty kulturowe i komercyjne: ul. Piotrkowska oraz Manufaktura.

Swoją siłę Łódź zawdzięcza XIX-wiecznemu rozwojowi przemysłu sukienniczego i tkackiego na tych ziemiach. W momencie włączenia miasta do okręgu przemysłowego miało ono 800 mieszkańców, natomiast już 100 lat później, w 1914 roku 500 tysięcy mieszkańców.  W tym czasie rozwinęła się tkanka miasta z charakterystycznym do dziś układem śródmieścia (m.in. ul. Piotrkowska).

Okres I i II wojny światowej spowodował przede wszystkim niemal dwukrotny spadek liczby ludności. Zniszczone zostały budynki zakładów przemysłowych, lecz po wojnie szybko przystąpiono do ich odbudowy i wznowienia funkcjonowania. W 1945 roku Łódź pełniła tymczasowo rolę stolicy Polski z powodu ogromnych zniszczeń Warszawy. W okresie powojennym Łódź stałą się ośrodkiem akademickim (wcześniej nie funkcjonowały tu uczelnie wyższe), filmowym (powstała największa w Polsce wytwórnia filmowa WFF), a także prężnie rozwijał się przemysł (zmodernizowano 140 zakładów, powstało 70 nowych).

Na sytuację demograficzną miasta miały wpływ przełomowe momenty w historii miasta: włączenie do okręgu przemysłowego, gwałtowny rozwój przemysłu, I i II wojna światowa, powojenny rozwój przemysłu. Od końca lat 80’ XX wieku liczba ludności systematycznie spada i według prognoz ma osiągnąć 600 000 mieszkańców w 2030 roku.

Nowe Centrum Łodzi ma stanowić obszar funkcjonalny powiązany z historycznym śródmieściem poprzez:

• twórcze wykorzystanie unikalnej zabytkowej tkanki urbanistycznej z przełomu XIX i XX wieku
• wprowadzenie nowych funkcji na tereny poprzemysłowe i pokolejowe
• zachowanie istotnych elementów kreujących tożsamość miejsca i przechowujących jego historię
• rewitalizację kwartałów zabudowy wielkomiejskiej

Realizując program NCŁ Miasto chce wykreować nowy obszar funkcjonalnego centrum powiązanego z historycznym śródmieściem, opartym na osi ulicy Piotrkowskiej. Cel ten ma być osiągnięty m.in. stworzenie bezpiecznych i atrakcyjnych przestrzeni publicznych, twórcze wykorzystanie unikatowej, zabytkowej tkanki urbanistycznej przełomu XIX i XX wieku, wprowadzenie nowych funkcji na tereny poprzemysłowe i kolejowe, zachowanie istotnych elementów tkanki urbanistycznej stanowiących o tożsamości i historii tego obszaru oraz rewitalizację kwartałów zabudowy wielkomiejskiej.

Degradacja przemysłowo-kolejowego terenu śródmieścia Łodzi następowała stopniowo, a jej początek stanowiły przemiany związane z transformacją polityczno-gospodarczą przełomu lat 80’ i 90’ XX wieku. Można zauważyć przyczynowo-skutkową relację czynników determinujących upadek tej strefy:

Potrzeba rewitalizacji zdegradowanych terenów i odpowiednia determinacja władz miasta, prywatnych inwestorów oraz mieszkańców Łodzi, zapoczątkowały działania naprawcze, które mogą stanowić wzór na skalę całej Polski. Na sukces kompleksowych działań miały początkowo wpływ działania różnych podmiotów, które ostatecznie złożyły się na spójny masterplan:

Masterplan Nowego Centrum Łodzi przedstawia wizję, która brzmi: „Nowe Centrum Łodzi to symbol miasta budzącego się do życia. Wzór silnego centrum, czerpiącego najlepsze wzorce z bogatej historii i emanującego nowoczesnością. To dostępna, bezpieczna i atrakcyjna przestrzeń do prowadzenia biznesu, pracy, życia oraz spędzania wolnego czasu. To miejsce inspirujące do nowych pomysłów i pobudzające do działania. Otwarte na ludzi, przyjazne dla każdego”. Masterplan opiera się na czterech celach strategicznych: jakości życia, rewitalizacji, transporcie, innowacjach.

 

Podział funkcjonalny obszar

Strefa I  – priorytetowa (ok. 40 ha) to teren, na którym ma toczyć się całodobowe życie dzięki zrównoważeniu funkcji kulturalnych, komercyjnych i mieszkaniowych.

Strefa II – (ok. 30 ha) to obszar, na którym winny być realizowane przedsięwzięcia komercyjne z uwzględnieniem programów rewitalizacyjnych, mających na celu zachowanie historycznej tkanki miejskiej, a także stworzenie struktury urbanistycznej, dobrze zdefiniowanej w swojej „miejskości” i powiązanej z sąsiednim obszarem.

Strefa III – (ok. 30 ha) to obszar gęstej zabudowy historycznej z przełomu XIX i XX wieku, w postaci kwartałów wielkomiejskich wymagających intensywnej rewitalizacji i uzupełnień, a jednocześnie priorytetowych dla Lokalnego Programu Rewitalizacji 2014-2020.

Charakterystyka najciekawszych inwestycji

Strefa kultury z rynkiem – plac miejski nazwany „Rynek Kobro” stanowić będzie główną przestrzeń publiczną miasta, będą tu skupione funkcje kulturowe. Ma on także stanowić sprzężenie terenu stacji Łódź Fabryczna z EC1 oraz z ulicą Piotrkowską poprzez bryłę Bramy Miasta projektu Daniela Libeskinda. Projekt placu wyłoniono w konkursie na przełomie 2015/2016 roku. Pod płytą placu znajdzie się parking podziemny.

Dworzec Łódź Fabryczna – obszar tej inwestycji stanowić będzie węzeł multimodalny w skali aglomeracji, a przebudowa układu komunikacyjnego w tej okolicy umożliwi lepsze skomunikowanie NCŁ. Co więcej, dworzec włączony będzie do regionalnego układu komunikacji i umożliwi przeprowadzenie tędy korytarza dla Kolei Dużych Prędkości. Dworzec Łódź Fabryczna to wspólna inwestycja Miasta Łódź, PKP PLK S.A. i PKP S.A.

EC1 Wschód – stanowi przykład rewitalizacji i adaptacji obiektów poprzemysłowych na cele kulturalno-naukowe. Stanowić ma ona przede wszystkim Centrum Sztuki Filmowej. Poza tym zlokalizowane tu są: biblioteka, planetarium, kino 3D, galeria, teatr dźwięku, siedziba instytucji kulturalnych, sale seminaryjne i warsztatowe. Realizacja całości inwestycji dotyczących EC1 kosztuje 274 mln zł, z czego 82 mln zł pochodzą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Nowe Centrum Łodzi to zespół 51 inwestycji o łącznej wartości 4.4 mld złotych, zrealizowanych na 100 hektarach śródmieścia w latach 2007-2030. W tym czasie ponad 14 kilometrów dróg zostanie wyremontowanych i wybudowanych. Zakłada się, że spadek przestępczości na terenie śródmieścia wynosić będzie 46%. Analiza finansowa całego przedsięwzięcia wskazuje, że w badanym czasie oddziaływania (do 2030 roku) koszty zbilansowane będą przez zyski. Program modelowo pokazuje długookresową, etapową, kompleksową rewitalizację śródmieścia z zaangażowaniem inwestorów prywatnych i miasta.

[AUTOREM ARTYKUŁU JEST SZYMON OCHOTA]